Cây chuỗi ngọc (Duranta erecta) là loài thực vật cảnh phổ biến, được yêu thích nhờ vẻ ngoài độc đáo và khả năng ra hoa, kết trái quanh năm. Đặc điểm nổi bật nhất của cây chính là những chùm hoa màu tím hoặc trắng buông rủ cùng với chuỗi quả màu vàng cam căng mọng.
Với tên gọi khoa học là Duranta erecta, cây chuỗi ngọc còn được biết đến với nhiều tên tiếng Anh như Purple sky flower, Purple dew drop, Purple pigeon berry hay Golden Dew Drop (giọt sương vàng), phản ánh màu sắc của hoa và quả. Ở Việt Nam, cây còn có tên gọi khác như thanh quan, rìa xanh, dâm xanh.
Thông tin chung về Cây Chuỗi Ngọc
Đặc điểm của thân, lá, hoa và quả
Cây chuỗi ngọc là loài cây bụi lớn, thân thẳng và có tốc độ phát triển nhanh, khỏe mạnh. Nếu không được cắt tỉa, cây có thể đạt chiều cao lên đến 3m. Tuy nhiên, cây cũng rất phù hợp trồng trong chậu và giới hạn chiều cao để tạo dáng bụi vừa phải cho sân vườn nhỏ.
Cành cây có thể mọc thẳng hoặc xiên ngang, dài và cong nhẹ tạo vẻ duyên dáng. Lá cây chuỗi ngọc ban đầu có màu vàng óng rồi chuyển dần sang xanh đậm khi trưởng thành. Lá có kích thước nhỏ, hình bầu dục, mép lá có răng cưa. Cả lá, hoa và quả đều có kích thước nhỏ nhắn.
Hoa Chuỗi Ngọc nở quanh năm, kết thành chuỗi dài rủ xuống. Mỗi chuỗi gồm nhiều bông hoa nhỏ hình ống với 5 cánh mỏng. Hoa chuỗi ngọc tím có màu sắc từ tím nhạt đến tím đậm, đôi khi có viền trắng mỏng ở rìa cánh. Sau khi hoa tàn, cây sẽ đậu quả. Quả chuỗi ngọc có hình tròn, màu vàng cam khi chín, kết thành từng chùm dài buông xuống. Chính những chuỗi quả này cùng với chùm hoa rủ xuống đã góp phần giải thích cho cái tên “chuỗi ngọc”. Trên cây thường có cả hoa và quả cùng lúc, tạo nên sự pha trộn màu sắc hấp dẫn: màu xanh tươi của lá, màu vàng cam của quả và màu tím hoặc trắng của hoa.
Nguồn gốc và phân bố
Loài cây này có nguồn gốc từ Tây Ấn, Trung và Nam Mỹ. Nhờ tính thích nghi cao, chịu được nhiều điều kiện khí hậu và đất đai khác nhau, cây chuỗi ngọc hiện được phân bố rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt rất được ưa chuộng tại Việt Nam để làm cây cảnh trang trí. Tên chi Duranta được đặt để vinh danh Castor Durantes, một nhà thực vật học người Ý ở thế kỷ 15.
Phân loại Hoa Chuỗi Ngọc phổ biến
Có hai loại hoa chuỗi ngọc phổ biến nhất dựa trên màu sắc của hoa:
Cây chuỗi ngọc cho hoa màu tím
Đây là loại được trồng phổ biến nhất. Hoa có màu tím đặc trưng, kết thành chuỗi dài và thường xuyên nở rộ. Màu tím của hoa kết hợp với hình dáng nhỏ nhắn, buông rủ tạo nên vẻ lãng mạn cho không gian. Khi hoa tàn, quả màu vàng cam xuất hiện, tiếp tục duy trì vẻ đẹp như “chuỗi ngọc” trên cây.
Hoa chuỗi ngọc trắng
Khác với sắc tím, hoa chuỗi ngọc trắng mang vẻ đẹp thanh khiết và nhẹ nhàng. Chùm hoa trắng muốt nở rộ có thể làm bừng sáng không gian, tạo cảm giác tinh khôi, trong trẻo như mây. Tương tự loại hoa tím, hoa trắng cũng kết trái màu vàng cam sau khi tàn.
Ứng dụng của Cây Chuỗi Ngọc trong đời sống
Ứng dụng chính và lớn nhất của cây chuỗi ngọc là để trang trí và tạo cảnh quan.
- Trang trí sân vườn và công cộng: Cây chuỗi ngọc được trồng làm hàng rào, viền lối đi, trồng bồn hoa hoặc tạo điểm nhấn trong các khu vườn, công viên. Những chuỗi hoa và quả buông rủ tạo nên vẻ đẹp ấn tượng, thu hút ánh nhìn. Màu tím hoặc trắng của hoa và màu vàng cam của quả mang lại sức sống và màu sắc cho không gian quanh năm.
- Trồng chậu và tạo dáng: Với khả năng linh hoạt của thân cành, cây chuỗi ngọc có thể trồng trong chậu và cắt tỉa tạo nhiều hình dáng khác nhau, từ dạng bụi nhỏ, cây thân đứng cho đến bonsai đẹp mắt.
- Trồng xen kẽ: Sắc xanh đậm đà của lá chuỗi ngọc là một phông nền tuyệt vời, giúp làm nổi bật màu sắc của các loài cây khác trồng xen kẽ trong khu vườn. Việc kết hợp hoa chuỗi ngọc với các loại cây xương rồng hay các loại cây cảnh khác có thể tạo nên những mảng màu và cấu trúc đa dạng, phong phú cho khu vườn.
- Sử dụng truyền thống: Trong quá khứ, một số nơi có sử dụng cây chuỗi ngọc trong y học dân gian để chữa bệnh. Tuy nhiên, các nghiên cứu y học hiện đại đã chỉ ra những nguy cơ tiềm ẩn khi sử dụng, do đó cây không còn được coi là một loại thuốc. Khi trồng với mục đích trang trí, cây hoàn toàn an toàn.
Hướng dẫn Trồng và Chăm sóc Cây Chuỗi Ngọc
Cây chuỗi ngọc khá dễ trồng và chăm sóc, không đòi hỏi quá nhiều kỹ thuật phức tạp.
Chuẩn bị đất trồng
Nếu trồng cây chuỗi ngọc trực tiếp xuống đất (hạ thổ) để cây phát triển tối đa kích thước, cần chuẩn bị hố trồng và đất tơi xốp, thoát nước tốt. Có thể bón lót ở hố bằng phân chuồng đã ủ hoai mục để cung cấp dinh dưỡng ban đầu. Giữ cho đất đủ ẩm sau khi trồng.
Đối với cây trồng trong chậu, giá thể cần đảm bảo tơi xốp và đặc biệt quan trọng là khả năng thoát nước tốt để tránh úng rễ. Có thể sử dụng hỗn hợp đất sạch trộn với mùn dừa, xơ dừa hoặc vỏ đậu đã ủ hoai để tăng độ tơi xốp và khả năng giữ ẩm vừa phải. Luôn kiểm tra lỗ thoát nước ở đáy chậu. Định kỳ xới tơi đất mặt chậu giúp đất thông thoáng hơn.
Bón phân
Cây chuỗi ngọc không quá kén dinh dưỡng. Tuy nhiên, để cây phát triển khỏe mạnh và ra hoa đều, nên duy trì bón phân định kỳ hàng tháng. Bổ sung phân giàu kali trước mùa hoa sẽ khuyến khích cây ra hoa nhiều hơn.
Tưới nước
Cây chuỗi ngọc có khả năng chịu hạn nhất định, nhưng cần được bổ sung nước kịp thời, đặc biệt là trong giai đoạn cây đang phát triển mạnh. Đảm bảo cung cấp đủ nước cho cây. Khi cây đã trưởng thành và ổn định, có thể giảm lượng nước tưới. Chỉ nên tưới lại khi lớp đất mặt trong chậu đã khô. Nếu cây bị khô quá nhanh, có thể là dấu hiệu rễ đã kín bầu và cần thay chậu lớn hơn cùng giá thể mới.
Các phương pháp nhân giống
Cây chuỗi ngọc có thể nhân giống bằng hai phương pháp chính:
- Gieo hạt: Phương pháp này cần nhiều thời gian hơn để cây con phát triển và cây con từ hạt thường không khỏe bằng giâm cành. Có thể sử dụng hạt từ quả chín của cây sẵn có hoặc mua hạt giống tại các cửa hàng. Gieo hạt vào đất ẩm và phủ một lớp mỏng giá thể lên trên. Hạt thường nảy mầm sau 1-2 tháng. Khi cây con cao khoảng 25cm, có thể chuyển sang chậu riêng. Sau đó, tập cho cây quen dần với ánh nắng.
- Giâm cành: Đây là phương pháp phổ biến và hiệu quả hơn để nhân giống cây chuỗi ngọc. Chọn cành giâm khỏe mạnh, dài khoảng 20cm, tỉa bớt lá ở gốc. Có thể ngâm gốc cành giâm trong dung dịch kích rễ để tăng tỷ lệ thành công. Cắm cành giâm vào giá thể sạch và giữ ẩm. Cành sẽ ra rễ sau khoảng 2-4 tuần. Đợi cây con phát triển ổn định (khoảng 2 tháng) rồi trồng vào chậu hoặc vị trí cố định mới.
Ánh sáng
Cây chuỗi ngọc ưa sáng. Cung cấp đủ ánh nắng sẽ giúp cây ra hoa nhiều và phát triển tốt nhất. Tuy nhiên, nếu trồng cây trong chậu và muốn giới hạn chiều cao, cây vẫn có thể thích nghi tốt với lượng nắng khoảng dưới 4 giờ mỗi ngày.
Cắt tỉa
Cây chuỗi ngọc phát triển cành nhánh rất nhanh nên việc cắt tỉa là cần thiết để tạo độ thông thoáng và giữ dáng cho cây. Nếu muốn tạo hình dáng cụ thể như cây thân đứng, hàng rào hay bonsai, việc cắt tỉa cần được thực hiện ngay từ khi cây còn nhỏ. Cây chuỗi ngọc có khả năng chịu cắt tỉa tốt và có thể tạo thành nhiều hình dạng đẹp mắt, bao gồm cả dáng bonsai.
Tổng kết
Cây chuỗi ngọc là lựa chọn tuyệt vời cho những ai yêu thích vẻ đẹp độc đáo và màu sắc tươi tắn trong khu vườn. Với những chuỗi hoa tím lãng mạn hoặc trắng tinh khôi cùng chuỗi quả vàng cam rực rỡ, cây tạo điểm nhấn ấn tượng ở mọi góc độ. Đặc biệt, cây chuỗi ngọc rất dễ trồng và chăm sóc, ra hoa quanh năm, phù hợp với nhiều không gian khác nhau, từ sân vườn rộng lớn đến những chậu cây nhỏ xinh được cắt tỉa khéo léo.