Cây xá xị, hay còn gọi là vù hương, re hương, từ lâu đã nổi tiếng là một loại cây đặc sản đa tác dụng với giá trị kinh tế cao. Không chỉ cho gỗ tốt ứng dụng trong nhiều ngành nghề, mà thân, lá và đặc biệt là rễ cây còn chứa tinh dầu thơm quý giá, được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp mỹ phẩm, dược phẩm và thực phẩm. Tuy nhiên, do bị khai thác ồ ạt vì mục đích thương mại, cây xá xị hiện đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Mức độ quý hiếm này cũng ảnh hưởng lớn đến giá trị, khiến nhiều người băn khoăn không biết Gỗ Xá Xị Bao Nhiêu 1kg.
Giới thiệu về Gỗ Xá Xị
Cây Xá Xị: Đặc điểm và Tình trạng
Cây xá xị có tên khoa học là Cinnamomum parthenoxylon Meisn, thuộc họ Nguyệt quế. Tên gọi “xá xị” phổ biến ở miền Nam, xuất phát từ mùi hương của cây gợi nhớ đến mùi nước giải khát xá xị.
Cây xá xị là loại gỗ lớn, thân thường xanh, có thể đạt chiều cao tới 30m, đường kính thân lên đến 70-90 cm. Cành non nhẵn, khi khô có màu hơi đen. Lá cây mọc cách, hình trứng thuôn dài, thon nhọn ở hai đầu, kích thước khoảng 9-11 cm dài và 4-5 cm rộng. Gân lá nổi rõ ở mặt dưới.
Cây ra hoa vào tháng 1-5 và kết quả vào tháng 6-9. Xá xị thường mọc trong rừng rậm nhiệt đới ẩm, trên núi đất hoặc núi đá vôi ở độ cao từ 100 đến 600 m. Cây phân bố ở các vùng rừng nhiệt đới tại Việt Nam, Trung Quốc, Ấn Độ… Tại Việt Nam, xá xị tập trung nhiều ở các tỉnh như Cao Bằng, Tuyên Quang, Quảng Ninh, Bắc Giang, Quảng Trị, Đà Nẵng.
Mô tả cây xá xị trưởng thành trong tự nhiên
Cây xá xị được xem là nguồn gen hiếm. Gỗ cây có chất lượng tốt, bền, không bị mối mọt, thường được dùng trong xây dựng, làm táp-véc, đóng tàu. Lá, vỏ và rễ cây có thể chiết xuất tinh dầu quý. Chính vì giá trị kinh tế cao, cây xá xị đã bị khai thác quá mức và nghiêm trọng. Theo Sách đỏ Việt Nam năm 2007 (phần thực vật – trang 253), xá xị đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng và khó tìm thấy cây trưởng thành trong tự nhiên.
Gỗ Xá Xị là gì? Thuộc nhóm mấy?
Gỗ xá xị là loại gỗ quý, được xếp vào nhóm II trong bảng phân loại gỗ tại Việt Nam (nhóm các loại gỗ nặng, quý, có tỷ trọng lớn và sức bền cơ học cao). Đây là dòng gỗ cao cấp và có giá trị kinh tế cao.
Gỗ xá xị có vân gỗ mịn, bắt mắt, với màu sắc đặc trưng là đỏ sẫm, vàng nhạt pha chút xanh. Có hai loại gỗ xá xị chính là xá xị đỏ và xá xị xanh, tính chất tương đồng, chỉ khác biệt về màu sắc.
Cận cảnh thớ gỗ xá xị đỏ với vân gỗ đặc trưng
Đặc biệt, gỗ xá xị nổi tiếng với mùi thơm tự nhiên. Mùi hương này được tỏa ra từ tinh dầu trong thớ gỗ. Gỗ xá xị đứng thứ 4 trong danh sách 6 loại gỗ thơm nhất Việt Nam, sau Trầm Hương, Ngọc Am và Hoàng Đàn. Mùi thơm dịu nhẹ này mang lại cảm giác thư thái, dễ chịu.
Mẫu gỗ xá xị xanh cho thấy màu sắc và vân gỗ
Gỗ Xá Xị Có Tốt Không?
Gỗ xá xị được đánh giá cao về độ bền và khả năng thích ứng với môi trường. Đặc tính độc đáo của loại gỗ này là khả năng tiết ra tinh dầu dưới tác động của nhiệt độ môi trường cao. Lớp tinh dầu này giúp điều tiết độ ẩm cho gỗ, hạn chế tình trạng nứt nẻ hay bị mối mọt tấn công, từ đó tăng độ bền cho sản phẩm theo thời gian.
Về mặt thẩm mỹ, gỗ xá xị sở hữu những đường vân sắc nét cùng màu sắc tươi sáng (đỏ sẫm, vàng xanh), tạo nên vẻ đẹp sang trọng và độc đáo. Vì vậy, gỗ xá xị rất được ưa chuộng để chế tác các sản phẩm nội thất cao cấp, mang tính nghệ thuật.
Điểm cộng lớn nhất của gỗ xá xị chính là hương thơm tự nhiên tỏa ra. Mùi hương dịu nhẹ này không chỉ giúp người sử dụng thư giãn, xua tan mệt mỏi, căng thẳng mà còn có tác dụng xua đuổi một số loại côn trùng như muỗi, gián, kiến… Trước đây, cây xá xị cũng được khai thác để lấy tinh dầu, lá và củ dùng trong y học cổ truyền.
Khối gỗ xá xị tự nhiên trước khi chế tác
Giá Gỗ Xá Xị Bao Nhiêu 1Kg?
Với những đặc tính ưu việt về độ bền, thẩm mỹ và hương thơm, gỗ xá xị có giá thành tương đối cao. Mức giá gỗ xá xị trên thị trường hiện nay rất đa dạng, tùy thuộc vào chất lượng gỗ (gỗ đẹp nguyên khối, gỗ tạp, gốc cây).
Đối với các sản phẩm nội thất nguyên tấm từ gỗ xá xị, chẳng hạn như bàn trà, giá trị có thể lên đến hàng chục hoặc thậm chí hàng trăm triệu đồng tùy kích thước và độ nguyên khối, vân gỗ.
Các khúc gỗ xá xị đã qua sơ chế
Đặc biệt, khi nói về gỗ xá xị cao cấp bán theo trọng lượng, giá gỗ xá xị bao nhiêu 1kg có thể đạt mức hàng chục triệu đồng. Tuy nhiên, do gỗ xá xị là loại gỗ quý hiếm và bị cấm khai thác, nguồn cung gỗ thân cây lớn rất khan hiếm. Gỗ xá xị trên thị trường hiện nay chủ yếu là các gốc cây cũ được người dân khai thác và bán lại cho các xưởng mỹ nghệ, chế tác. Giá những gốc cây nhỏ, có hình dáng đẹp thường dao động trong khoảng 500.000 – 1.000.000 đồng mỗi gốc, tùy thuộc vào kích thước, tuổi đời và độ nguyên vẹn.
Ứng Dụng Của Gỗ Xá Xị Trong Đời Sống
Chế tác Đồ Thủ Công Mỹ Nghệ và Đồ Trang Sức Phong Thủy
Do giá trị cao và vẻ đẹp độc đáo, gỗ xá xị thường được dùng để chế tác các sản phẩm mang tính phong thủy, tâm linh và mỹ nghệ cao cấp như tượng Phật Di Lặc, tượng Phúc Lộc Thọ, tượng Thần Tài, vòng tràng hạt… Việc chế tác gỗ xá xị đòi hỏi kỹ thuật điêu khắc và xử lý gỗ tinh xảo. Nghệ nhân cần khéo léo tìm ra những vị trí có khả năng tỏa hương tốt để giữ nguyên, đồng thời xử lý tinh tế những khiếm khuyết để tạo nên tác phẩm hoàn hảo.
Vào dịp Tết Nguyên Đán 2019, tại chợ hoa Tết ở thành phố Thanh Hóa từng xuất hiện pho tượng mang tên Phúc Lộc Viên Mãn, nặng 3,5 tấn, được chế tác từ gốc gỗ xá xị quý hiếm. Tác phẩm này thu hút sự chú ý lớn và được chủ nhân ra giá 1,2 tỷ đồng (trích dẫn thông tin và ảnh từ doisongphapluat.com).
Bộ tượng Di Lặc bằng gỗ xá xị tinh xảo
Tượng Phật Di Lặc bằng gốc gỗ xá xị giá 1.2 tỷ đồng tại chợ hoa Tết 2019 Thanh Hóa
Tượng Phật phong thủy được chạm khắc từ gỗ xá xị
Sử dụng làm Thuốc Chữa Bệnh
Theo Đông Y, vù hương (tên gọi khác của xá xị) có vị hơi đắng, cay, tính ấm. Rễ và thân cây có tác dụng ôn trung tán hàn, tiêu thực hóa trệ. Lá có tác dụng cầm máu, quả có tác dụng giải biểu thoát nhiệt. Tinh dầu và dầu hạt từ cây xá xị cũng được dùng trong các bài thuốc chữa đau tê thấp, tương tự như long não.
Tại Trung Quốc, rễ và thân cây xá xị được dùng để trị cảm cúm, cảm mạo, ăn uống không tiêu, bụng đầy trướng, đau dạ dày, viêm khớp xương do phong thấp, tiêu hóa không bình thường, ho gà, lỵ. Lá được dùng ngoài để trị ngoại thương, xuất huyết, quả dùng trị cảm mạo, sốt cao, bệnh sởi.
Lọ tinh dầu được chiết xuất từ gỗ xá xị
Sử dụng làm Đồ Nội Thất
Với tính thẩm mỹ cao, độ bền và hương thơm độc đáo, gỗ xá xị rất được ưa chuộng để chế tác đồ nội thất như bàn ghế, tủ, vật trang trí… Tuy nhiên, do là loại gỗ quý hiếm và có giá trị kinh tế cao, không phải ai cũng có điều kiện sở hữu các sản phẩm nội thất làm hoàn toàn từ gỗ xá xị. Ứng dụng nội thất phổ biến nhất từ loại gỗ này thường là các bộ bàn trà nguyên tấm hoặc các sản phẩm chế tác từ gốc cây.
Tại Đà Lạt, anh Nguyễn Văn Dũng, một chuyên gia sản xuất đồ mỹ nghệ, sở hữu bộ bàn ghế độc đáo được làm từ gốc cây gỗ xá xị ngàn năm tuổi, minh chứng cho giá trị và vẻ đẹp vượt thời gian của loại gỗ này (trích dẫn thông tin và ảnh từ zingnews.vn).
Bộ bàn ghế làm từ gốc gỗ xá xị ngàn năm tuổi
Cận cảnh bướu gỗ xá xị tự nhiên
Bộ bàn ghế được làm từ gỗ xá xị
Cách Giữ Mùi Thơm Cho Gỗ Xá Xị
Sau một thời gian sử dụng, sản phẩm gỗ xá xị có thể giảm dần mùi thơm. Nguyên nhân là do tinh dầu trong gỗ tiết ra ngoài, gặp không khí và kết tinh lại, bít kín các thớ gỗ. Để khắc phục tình trạng này và phục hồi mùi thơm, bạn có thể áp dụng một số cách đơn giản sau:
Trường hợp sản phẩm gỗ xá xị mộc (chưa sơn PU):
Sử dụng một chiếc khăn sạch, nhúng vào nước nóng và vắt thật khô. Sau đó, dùng khăn này lau nhẹ nhàng lên toàn bộ bề mặt sản phẩm. Việc lau bằng khăn ấm giúp loại bỏ bụi bẩn và các lớp kết tinh tinh dầu trên bề mặt, từ đó giúp hương thơm dễ dàng tỏa ra trở lại.
Nếu muốn mùi hương đậm đà hơn, bạn có thể dùng giấy nhám loại siêu mịn (loại dùng để đánh bóng), chà nhẹ lên toàn bộ hoặc một phần của sản phẩm. Điều này sẽ mở lại các thớ gỗ nhỏ, giúp tinh dầu thoát ra và tỏa hương mạnh hơn.
Trường hợp sản phẩm đã được sơn PU bóng:
Đối với sản phẩm đã sơn PU, bạn cần tìm những vị trí mà nghệ nhân cố tình để mộc hoặc không sơn kỹ (thường ở các góc khuất hoặc mặt dưới) để hương thơm có thể thoát ra. Dùng các tác động vật lý như khoan nhẹ (với mũi khoan rất nhỏ), hoặc chà bằng giấy nhám loại “phá” (loại nhám thô hơn loại đánh bóng) vào những vị trí này.
Kết hợp với đó, dùng khăn sạch nhúng nước ấm, vắt khô và lau nhẹ nhàng toàn bộ sản phẩm (kể cả phần đã sơn PU và phần để mộc/chà nhám).
Lưu ý quan trọng: Tuyệt đối không sử dụng nước sôi trực tiếp lên bề mặt gỗ, đặc biệt là gỗ mộc, vì nhiệt độ cao có thể làm hỏng cấu trúc gỗ và biến chất tinh dầu. Tương tự, tránh sử dụng các loại hóa chất độc hại hoặc dung môi mạnh để làm sạch hay tạo mùi cho gỗ, vì chúng có thể phá hủy gỗ và ảnh hưởng đến sức khỏe.
Kết Luận
Gỗ xá xị là một loại gỗ quý hiếm, rất được giới sành gỗ và những người có điều kiện săn lùng. Tuy nhiên, do tình trạng khai thác quá mức và việc cấm khai thác gỗ rừng tự nhiên, các sản phẩm từ gỗ xá xị nguyên khối lớn trên thị trường hiện nay chủ yếu là các vật phẩm được chế tác từ trước đây hoặc từ các gốc cây cũ được người dân khai thác thủ công. Giá gỗ xá xị bao nhiêu 1kg phản ánh đúng mức độ quý hiếm và giá trị đặc biệt của nó. Trước thực trạng này, các nhà khoa học đang nỗ lực nghiên cứu để lai tạo và nhân giống loại cây quý này, hy vọng có thể bảo tồn và phát triển bền vững nguồn tài nguyên gỗ xá xị trong tương lai.
Nguồn tham khảo: Nội dung bài viết được tổng hợp từ các nguồn thông tin về gỗ xá xị, bao gồm thông tin từ website noithathoangchi.com và các trích dẫn từ Sách đỏ Việt Nam năm 2007, doisongphapluat.com, zingnews.vn.