Hồng Cổ Hải Phòng là giống hoa đã quá quen thuộc tại thành phố cảng, nổi bật với sắc đỏ thắm và vẻ đẹp hoài cổ. Tuy nhiên, nguồn gốc thực sự của giống hoa này đến nay vẫn còn là chủ đề gây tranh cãi và chưa có tài liệu chính thức nào ghi chép đầy đủ về lịch sử du nhập của nó. Nhiều người thường nhầm lẫn hồng cổ Hải Phòng với hồng cổ Sơn La, nhưng thực tế, khi so sánh kỹ về đặc điểm thân và lá, giữa hai giống này có sự khác biệt rõ rệt.
Mặc dù mang tên gọi gắn liền với địa danh Hải Phòng, nhưng điều thú vị là đây không phải là giống hoa hồng bản địa xuất phát từ vùng đất này. Tên gọi “hồng cổ Hải Phòng” chỉ đơn thuần là do giống hoa này được trồng phổ biến và yêu thích tại đây qua nhiều thế hệ, dần dà trở thành một biểu tượng. Mãi cho đến những năm gần đây, khi phong trào tìm hiểu về các giống hồng cổ nở rộ, việc truy tìm nguồn gốc đích thực của hồng cổ Hải Phòng mới được quan tâm nhiều hơn. Việc trồng và chăm sóc các loại cây cảnh, hoa lá như hồng cổ có thể đòi hỏi sự hiểu biết về loại đất và vật tư phù hợp, chẳng hạn như việc lựa chọn một chiếc [chậu trồng cây hình chữ nhật] lý tưởng cho sự phát triển của cây.
Ban đầu, có một số tài liệu và nhận định cho rằng hồng cổ Hải Phòng là một trong những giống hoa hồng được người Pháp mang đến Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh. Thậm chí, có ý kiến còn khẳng định đây chính là một loại hoa hồng leo Pháp đã có mặt ở nước ta từ rất lâu. Giống như việc phân biệt các loại cây trồng khác nhau, ví dụ như nhận biết [cay phat tai nui] qua đặc điểm lá và thân, việc xác định nguồn gốc hồng cổ Hải Phòng cũng cần dựa trên những bằng chứng cụ thể.
Tuy nhiên, khi đối chiếu các đặc điểm hình thái của hồng cổ Hải Phòng với các giống hoa hồng quốc tế, nhiều chuyên gia nhận thấy sự tương đồng đáng kinh ngạc với một giống hoa hồng có nguồn gốc từ Ý mang tên Don Juan. Chính vì vậy, nhận định hồng cổ Hải Phòng có tên quốc tế là Don Juan rose ngày càng nhận được sự đồng thuận rộng rãi trong cộng đồng những người yêu hoa hồng. Việc này cũng giống như việc xác định đúng tên gọi một loại quả hiếm gặp như [trái cà ri] dựa trên hình dáng và đặc điểm.
Theo các tài liệu chuyên ngành, Don Juan rose là một giống hoa hồng leo, nổi bật với màu đỏ nhung quyến rũ và những cánh hoa có đường cong nhẹ ở mép, tạo nên vẻ đẹp sang trọng. Giống này được lai tạo bởi chuyên gia Michele Malandrone tại Ý và lần đầu tiên được giới thiệu ra công chúng vào năm 1958.
Từ thông tin về Don Juan rose được giới thiệu vào năm 1958, có thể thấy hồng cổ Hải Phòng không thuộc dòng hoa hồng cổ (Old Rose) theo phân loại quốc tế (Old Rose thường là các giống ra đời trước năm 1867), mà là một giống Modern Rose. Điều này cũng làm cho giả thuyết người Pháp mang giống hoa này vào Việt Nam từ thời chiến tranh (trước năm 1954) trở nên ít khả thi.
Một khả năng khác được đặt ra là hồng cổ Hải Phòng, hay Don Juan rose, được du nhập vào nước ta thông qua các tuyến giao thương với Trung Quốc. Giống hoa hồng Don Juan cũng được trồng rất phổ biến tại Trung Quốc, Đài Loan và các khu vực lân cận. Với vị trí địa lý gần biên giới Trung Quốc, Hải Phòng có nhiều cơ hội tiếp nhận các giống cây trồng từ phương Bắc hơn. Tương tự như cách các loài cây khác có thể lan rộng qua các khu vực, ví dụ như tìm hiểu về [quả của cây phượng] và khả năng phát tán hạt của chúng, việc Don Juan rose đến Việt Nam qua Trung Quốc là hoàn toàn có cơ sở. Nhiều loại cây cảnh phổ biến ở Việt Nam cũng có nguồn gốc từ các nước lân cận, điển hình như [cây huỳnh anh] với sắc vàng rực rỡ.
Như vậy, dù được trìu mến gọi là hồng cổ Hải Phòng và gắn bó lâu đời với vùng đất cảng, giống hoa này khả năng cao là Don Juan rose từ Ý, được du nhập vào Việt Nam sau năm 1958, có thể thông qua con đường giao thương với Trung Quốc.
Nguồn tham khảo: Các tài liệu nghiên cứu và nhận định từ cộng đồng yêu hoa hồng.