Quả Vả Mật, một loại trái cây dân dã gắn liền với ký ức tuổi thơ của nhiều người miền núi, nổi tiếng với hương vị ngọt mát đặc trưng và lớp mật sánh như thạch bên trong. Không chỉ là thức quà của thiên nhiên, quả vả mật còn mang đến nhiều lợi ích sức khỏe đáng ngạc nhiên, được cả Đông y và nghiên cứu hiện đại công nhận.
Đặc điểm cây và quả vả mật
Cây vả thuộc loại thân gỗ nhỏ, thường cao khoảng 5-10m, có thể phát triển cao hơn nếu mọc trong rừng sâu. Cây có nhiều cành, đầu ngọn phủ lớp lông mịn, thân cây non có lõi rỗng giống như gióng tre. Lá vả rất to và tròn, có thể dùng để gói đồ hoặc làm bánh; phiến lá hình trái xoan, mặt dưới có lông. Cây vả thường sinh trưởng tốt ở những nơi ẩm ướt như bìa rừng, bờ mương hay bờ suối. [cây si cảnh] cũng là một loại cây cảnh thân gỗ được nhiều người ưa chuộng.
alt=”Quả vả mật mọc thành chùm ở gốc cây hoặc cành già”
Quả vả mật có mùa kéo dài từ tháng 12 năm trước đến tháng 7 năm sau, tuy nhiên cây vẫn có thể ra quả rải rác quanh năm. Cụm quả thường mọc ở gốc hoặc trên những cành già không có lá, sau đó lớn dần thành quả to, hình cầu dẹt. [hình ảnh cây si] cũng cho thấy sự đa dạng của các loại cây thân gỗ.
Quả non có vỏ xanh và lông mịn. Khi chín, quả vả mật chuyển sang màu đỏ tím, kích thước to bằng nắm tay. Bên trong quả chín có cấu tạo phân lớp với nhiều màu sắc khác nhau: lớp thịt ngoài cùng màu trắng, lớp tiếp theo màu đỏ tươi, và lớp trong cùng màu vàng với nhiều sợi tua rua giống bông hoa. Đặc biệt, phần ruột chứa lớp mật sánh, ngọt dịu, có màu vàng nâu như thạch. Khi bổ đôi, quả vả chín thường tiết ra nhựa trắng như sữa. Hương vị khi ăn rất đặc biệt, sự ngọt nhẹ của thịt quả tan dần kết hợp với vị ngọt mát của lớp mật tạo nên trải nghiệm khó quên. [dứa vạn phát] cũng là loại cây cảnh mang ý nghĩa phong thủy tốt lành.
alt=”Bên trong ruột quả vả mật chín với lớp mật vàng nâu sóng sánh”
Công dụng và giá trị của quả vả mật
Theo Đông y, quả vả có vị ngọt, tính bình, có tác dụng bổ tỳ kiện vị, nhuận tràng, thanh nhiệt, giải độc, tiêu đờm, lợi tiểu. Đây là bài thuốc dân gian hữu hiệu cho người tỳ vị hư yếu, tiêu hóa kém, trẻ em tiêu chảy lâu ngày, táo bón hay khản tiếng.
Nghiên cứu hiện đại cũng chỉ ra nhiều công dụng của quả vả mật như hỗ trợ phòng chống ung thư, bảo vệ sức khỏe tim mạch, ngăn ngừa huyết áp cao và nhồi máu cơ tim, giúp xương chắc khỏe, và có khả năng tăng tiết sữa. Rễ và lá vả cũng được sử dụng trong y học cổ truyền với tác dụng tiêu thũng, giải độc, tiêu viêm và chỉ thống.
Quả vả mật có thể chế biến thành nhiều món ngon khác nhau như ngâm rượu, phơi khô làm mứt, làm nộm, nấu canh hay kho cùng chân giò. Tuy nhiên, cần lưu ý không nên ăn quá nhiều quả vả mật khi đói, vì có thể gây cảm giác “say” với triệu chứng choáng váng, hoa mắt, buồn nôn và chảy nước dãi.
Hiện trạng và nét đặc trưng
Ngày nay, quả vả mật không còn phổ biến như trước, nhưng vào mùa chín, loại quả này vẫn xuất hiện tại một số chợ phiên vùng cao. Người dân địa phương thường bán từng túi vả chín với giá khoảng 30.000 – 40.000 đồng/kg. Dù là loại quả dân dã, quả vả mật luôn là một phần ký ức đẹp về tuổi thơ miền núi, mang đậm hương vị quê nhà mà không ai có thể quên.
Nguồn: Báo Cao Bằng