Bông Ngũ Sắc – loài cây mọc dại quen thuộc ở Việt Nam, ít ai biết lại ẩn chứa nhiều công dụng chữa bệnh đáng kinh ngạc. Hãy cùng khám phá về tác dụng và các bài thuốc dân gian từ loại cây này.
Cây bông ngũ sắc, còn gọi là cây hoa ngũ sắc hay cây trâm ổi, là một loài thực vật phổ biến ở nhiều vùng quê Việt Nam. Tên khoa học của cây là Ageratum conyzoides L., thuộc họ Cúc (Asteraceae). Cây có thân thảo mọc thẳng, phân nhánh, lá mềm và tỏa mùi đặc trưng. Rễ cây dạng chùm sợi, ăn nông. Chiều cao cây có thể đạt tới 1 mét. Hầu hết các bộ phận của cây, từ rễ, thân, lá đến hoa, đều được sử dụng trong đời sống và cả y học cổ truyền. Tương tự như sự đa dạng của các loài cây cảnh, như [cây pháo bông], bông ngũ sắc cũng có những đặc điểm riêng biệt về hình dáng và mùi hương.
Công dụng của cây bông ngũ sắc được nhắc đến trong cả Đông y lẫn Tây y.
Theo Y học cổ truyền, bông ngũ sắc (trâm ổi) có vị hơi đắng, tính mát. Cây thường được thu hoạch quanh năm, dùng tươi hoặc phơi khô. Dược liệu này được cho là giúp giải nhiệt, hạ sốt, trừ thấp, hỗ trợ điều trị phong thấp, đau xương. Nó cũng được sử dụng trong các trường hợp như quai bị, sốt cao kéo dài, nóng trong người, ho ra máu, cao huyết áp hay lao phổi theo kinh nghiệm dân gian.
Dưới góc độ Y học hiện đại, một số tài liệu ghi nhận bông ngũ sắc có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, giúp tiêu sưng và hỗ trợ cầm máu hiệu quả. Đặc tính chống viêm, chống phù nề và chống dị ứng làm cho cây trở thành lựa chọn tiềm năng trong điều trị các vấn đề về đường hô hấp như sổ mũi, viêm xoang mũi dị ứng cấp và mãn tính. Ngoài ra, dược liệu này còn giúp cầm máu các vết thương ngoài da do chấn thương, giảm sưng đau, hỗ trợ điều trị mụn nhọt, ngứa lở, và eczema. Cây cũng mang lại một số lợi ích cho hệ tiêu hóa, giúp làm dịu các cơn đau dạ dày và đau bụng. Khác với những loại cây được trồng vì mục đích trang trí hoặc lợi ích môi trường rõ rệt như [cây nhả oxy ban đêm], bông ngũ sắc lại nổi bật với các ứng dụng chữa bệnh dân gian.
Trong Y học dân gian, bông ngũ sắc được sử dụng trong nhiều bài thuốc khác nhau để điều trị các chứng bệnh thông thường. Việc tìm hiểu về các loại cây có ích không chỉ dừng lại ở các cây thuốc, mà còn mở rộng sang các loại cây cảnh như [hoa osaka vàng], mỗi loại đều mang một vẻ đẹp và giá trị riêng. Dưới đây là một số bài thuốc tham khảo từ cây bông ngũ sắc:
- Hỗ trợ điều trị cảm sốt: Dùng 15g bông ngũ sắc tươi, rửa sạch. Sắc cùng 200ml nước, đun cạn còn 50ml. Uống hết trong một lần. Thực hiện liên tục trong 5 ngày.
- Chữa viêm da, mẩn ngứa: Lấy một nắm lá và hoa bông ngũ sắc tươi, rửa sạch, ngâm nước muối pha loãng 15 phút. Giã nát, vắt lấy nước cốt rồi thoa lên vùng da bị viêm 2-3 lần mỗi ngày.
- Ngâm rửa trị viêm da toàn thân: Sử dụng 100-200g cành lá tươi cây trâm ổi, rửa sạch. Nấu với 1-2 lít nước rồi dùng nước này để ngâm rửa vùng da bị bệnh.
- Bài thuốc kháng viêm, trị cảm sốt, quai bị: Dùng 30g cây tươi (hoặc 15g khô) bao gồm cả cành, lá, hoa. Sắc lấy 300ml nước đặc, chia làm 2 lần uống trong ngày.
- Cầm máu, sát khuẩn vết thương ngoài da: Lấy lá và hoa bông ngũ sắc cùng với gừng theo tỷ lệ 3:1. Phơi khô hỗn hợp rồi tán thành bột mịn. Rắc trực tiếp lên vết thương ngoài da, băng lại, thay băng và rắc thuốc hàng ngày. Sự đa dạng của các loại cây phục vụ cho các mục đích khác nhau, từ chữa bệnh như bông ngũ sắc đến các loại cây trang trí hay cây mang ý nghĩa phong thủy như [cá phúc lộc thọ], đều phản ánh sự phong phú của thế giới thực vật.
- Giải cảm, chữa cảm cúm từ rễ: Dùng 30-50g rễ cây bông ngũ sắc khô, rửa sạch. Sắc cùng nước và chia thành 3 lần uống trong ngày. Dù không phải là loại cây có kích thước lớn hay cho bóng mát như [cây cho bóng mát], bông ngũ sắc vẫn đóng vai trò quan trọng trong đời sống và y học dân gian.
Bông ngũ sắc là dược liệu quý trong dân gian với nhiều công dụng tiềm năng cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc sử dụng cây làm thuốc cần có sự chỉ dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia y học cổ truyền để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị tối ưu.
Nguồn tham khảo: Thông tin tổng hợp từ các nguồn y học dân gian và tài liệu y tế.