Cây Mai Hồng Ngọc, hay còn gọi là hồng ngọc mai (danh pháp khoa học: Malpighia glabra), là một loài cây thân gỗ lâu năm thu hút người yêu cây cảnh bởi vẻ đẹp duyên dáng và những giá trị riêng biệt. Với thân cây mềm mại dễ tạo dáng, hoa nhỏ xinh màu hồng dịu dàng, và đặc biệt là bộ rễ độc đáo, cây mai hồng ngọc ngày càng trở nên phổ biến trong giới chơi bonsai và cây cảnh tại Việt Nam. Thậm chí, quả của cây còn có thể ăn được và chứa hàm lượng vitamin C ấn tượng.
Loài cây này còn được biết đến với các tên gọi thân thuộc khác như sơ ri cảnh hay sơ ri kiểng, bởi những điểm tương đồng thú vị với cây sơ ri quen thuộc. Cùng tìm hiểu chi tiết về đặc điểm, công dụng, cách trồng và chăm sóc cây mai hồng ngọc để hiểu vì sao chúng lại được ưa chuộng đến vậy, và khám phá cả giá trị kinh tế bất ngờ từ những cây bonsai quý.
Thông tin chung về cây mai hồng ngọc (Hồng ngọc mai)
Cây mai hồng ngọc là một loài thực vật có tuổi thọ khá cao, trung bình khoảng 15 năm. Chúng thuộc dạng cây thân gỗ, thường có vỏ xù xì khi trưởng thành và phát triển nhiều cành, nhánh xum xuê. Đặc điểm đáng chú ý của thân cây là sự mềm dẻo, cho phép người chơi dễ dàng uốn nắn, tạo hình thành nhiều dáng thế bonsai nghệ thuật theo ý muốn.
Lá của cây mai hồng ngọc có kích thước nhỏ, hình dáng thon dài. Mặt trên lá thường nhẵn bóng trong khi mặt dưới lại nhám hơn. Sắc xanh biếc của lá kết hợp với những bông hoa nhỏ li ti màu hồng tạo nên một khung cảnh bình yên, thơ mộng. Hoa mai hồng ngọc thường có 5 cánh mỏng manh với nhụy vàng nổi bật, mọc thành từng chùm và tỏa ra hương thơm dịu nhẹ, dễ chịu. Cây thường ra hoa rộ vào mùa xuân, đôi khi nở rộ cả cây như một dòng thác hoa.
Một điểm đặc biệt làm nên sức hút của cây mai hồng ngọc chính là khả năng đậu quả. Quả khi chín có màu đỏ tươi, mọng nước và có hình dáng khá giống quả sơ ri. Nhờ đặc điểm này cùng với lá và hoa có nét tương đồng với sơ ri về hình dáng (chỉ khác biệt về kích thước, cây mai hồng ngọc nhỏ hơn), chúng mới có tên gọi sơ ri cảnh hay sơ ri kiểng.
Nét độc đáo nhất ở cây mai hồng ngọc, đặc biệt là những cây lâu năm làm bonsai, chính là bộ rễ nổi lên trên mặt chậu. Rễ có thể xoắn, ôm đá hoặc tạo thành những hình thù kỳ quái, ấn tượng, mang giá trị nghệ thuật độc nhất vô nhị. Cây càng lâu năm, bộ rễ càng phát triển mạnh mẽ và độc đáo, góp phần làm tăng giá trị của cây. Chúng thích hợp trồng trong chậu nhỏ hoặc lớn để làm cảnh ở sân vườn, công viên, hay thậm chí là cây nội thất nhờ dáng vẻ nhỏ nhắn, xinh đẹp. Các loại hoa trồng sân vườn khác cũng có thể kết hợp cùng mai hồng ngọc để tạo nên không gian đa sắc màu.
Cây mai hồng ngọc có nguồn gốc từ khu vực Tây Ấn và Nam Mỹ. Khả năng thích nghi tốt với nhiều loại khí hậu và môi trường khác nhau giúp chúng dễ dàng sinh trưởng và phát triển ở nước ta, trở thành loài cây cảnh phổ biến.
Cây mai hồng ngọc có phải là cây sơ ri không?
Như đã đề cập, cây mai hồng ngọc thường được coi là “sơ ri kiểng”. Mặc dù cùng chi và có nhiều đặc điểm tương đồng như hình dáng lá, hoa và quả gần giống nhau, chúng vẫn có sự khác biệt đáng kể về kích thước. Cây mai hồng ngọc có kích thước lá và quả nhỏ hơn so với cây sơ ri thông thường. Tuy nhiên, quả mai hồng ngọc cũng mang lại những công dụng và giá trị dinh dưỡng tương tự như quả sơ ri. Việc phân biệt chúng khá đơn giản dựa vào kích thước tổng thể của cây, lá và quả.
Công dụng và giá trị của cây mai hồng ngọc
Không chỉ sở hữu vẻ ngoài bắt mắt, cây mai hồng ngọc còn mang lại nhiều công dụng và giá trị khác nhau:
Công dụng đối với sức khỏe
Quả của cây mai hồng ngọc là nguồn dinh dưỡng dồi dào, đặc biệt là vitamin C. Các nghiên cứu cho thấy hàm lượng vitamin C trong quả mai hồng ngọc có thể cao gấp 32 lần so với lượng nước cam tương đương. Thử nghiệm trên bột trái cây còn chỉ ra bột quả mai hồng ngọc có hiệu quả chống oxy hóa rất cao. Nhờ vậy, việc tiêu thụ quả cây mai hồng ngọc có thể giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ phòng ngừa ung thư và làm chậm quá trình lão hóa. Ngoài ra, quả còn chứa melatonin, một loại hormone giúp điều hòa giấc ngủ. Hoa mai hồng ngọc với mùi hương thoang thoảng còn được dùng để ướp trà, tạo hương thơm đặc trưng.
Giá trị cảnh quan và bonsai
Với dáng vóc thanh tú, dễ tạo hình, cùng sắc hoa hồng dịu dàng và bộ rễ độc đáo, cây mai hồng ngọc là lựa chọn tuyệt vời để làm cây cảnh trang trí. Chúng thường xuất hiện ở các khu du lịch, quán cà phê, khách sạn, công ty hoặc được trồng trong sân vườn, phòng khách gia đình. Khi cây nở hoa, chúng mang đến không gian tươi vui, đầy màu sắc và tạo cảm giác thư thái, bình yên cho ngôi nhà. Ngoài ra, giống như cây ngọc lan hay nhiều loại cây cảnh khác, cây mai hồng ngọc cũng góp phần thanh lọc không khí, mang lại môi trường sống trong lành hơn.
Đặc biệt, cây mai hồng ngọc rất được ưa chuộng để tạo tác bonsai. Thân cây dẻo dai giúp việc uốn nắn trở nên dễ dàng. Một cây bonsai mai hồng ngọc không chỉ có hoa đẹp mà còn có quả chín mọng, tạo nên vẻ đẹp độc đáo, hiếm có. Những cây bonsai dáng đẹp, kết hợp với bộ rễ kỳ quái, thường mang ý nghĩa phúc lộc, may mắn, và trở thành món quà ý nghĩa, đặc biệt vào dịp Tết Nguyên Đán. Việc chăm sóc để cây ra hoa, đậu quả đúng dịp Tết được coi là dấu hiệu tốt lành cho một năm mới thịnh vượng, góp phần làm tăng giá trị của cây bonsai.
Giá trị kinh tế
Với vẻ đẹp duyên dáng và giá trị nghệ thuật, cây mai hồng ngọc, đặc biệt là những cây bonsai độc đáo, có giá trị kinh tế khá cao. Tùy thuộc vào kích thước, độ tuổi, và đặc biệt là dáng thế bonsai, giá của một cây mai hồng ngọc có thể dao động từ vài triệu đến hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng. Năm 2019, một cây mai hồng ngọc dáng thác đổ đã gây xôn xao khi được định giá lên tới 200 triệu đồng. Mặc dù không phải loài cây quá lạ, sự kiện này đã làm tăng thêm sức hút của cây mai hồng ngọc trong giới chơi cây cảnh. Các loại cây cảnh khác như hoa hoàng dương hay cây xương rồng kiểng cũng có giá trị riêng, nhưng mai hồng ngọc nổi bật nhờ sự kết hợp hoa, quả và dáng thế bonsai đa dạng.
Những cây có dáng vóc và bộ rễ độc đáo, được tạo tác cầu kỳ qua nhiều năm tháng thường có giá rất cao. Ngay cả phôi cây mai hồng ngọc cũng có giá từ 100.000 đồng đến 1,5 triệu đồng tùy kích thước và tiềm năng. Mặc dù cây dễ sống và dễ chăm sóc, việc nuôi dưỡng để cây đạt đến độ hoàn thiện về dáng, chi cành và bộ rễ bonsai có thể mất tới 3 năm hoặc lâu hơn, chính vì vậy giá trị của chúng không hề rẻ. Khi cân nhắc các loại cây cho khu vườn, việc chọn cây hợp mệnh hỏa 1987 hay các yếu tố phong thủy khác cũng là điều nhiều người quan tâm bên cạnh giá trị thẩm mỹ và kinh tế.
Hướng dẫn trồng và chăm sóc cây mai hồng ngọc
Chăm sóc cây mai hồng ngọc không quá phức tạp nếu bạn nắm vững một vài nguyên tắc cơ bản.
Nhân giống
Giâm cành là phương pháp nhân giống cây mai hồng ngọc phổ biến và hiệu quả. Cành giâm nên là cành bánh tẻ (không quá già, không quá non), có độ dài khoảng 15cm và chỉ giữ lại 1-2 chồi non ở đầu cành. Chuẩn bị giá thể giâm cành tơi xốp, sạch và đủ ẩm. Cắt cành giâm bằng dao sắc, có thể bôi vôi vào vết cắt để sát khuẩn (không bắt buộc). Sau đó, giâm cành sâu vào giá thể. Khi cành giâm ra rễ trắng và xuất hiện nhiều chồi, lá mới, bạn có thể chuyển cây sang chậu mới để chăm sóc như cây con bình thường.
Bón phân
Bổ sung dinh dưỡng định kỳ giúp cây mai hồng ngọc sinh trưởng tốt và cho hoa, quả đẹp. Tùy loại phân bón, có thể bón theo tuần hoặc tháng. Nếu muốn cây ra quả đúng dịp (như dịp Tết), cần bón phân thúc trước khoảng 1 tháng (hoặc 5 tuần). Sau đó khoảng 2 tuần, cây sẽ bắt đầu hình thành nụ. Việc cung cấp đủ nước rất quan trọng trong giai đoạn này để cây hấp thụ và vận chuyển dinh dưỡng hiệu quả.
Nước và ánh sáng
Cây mai hồng ngọc ưa sáng và thích những khu vực ấm áp. Nên trồng cây ở nơi có nắng nhẹ hoặc nắng vừa, tránh ánh nắng gay gắt trực tiếp vào buổi trưa hè, đặc biệt khi cây còn non hoặc mới chuyển chậu. Nếu trồng cây trong nhà, cần đưa cây ra ngoài nắng vài giờ mỗi ngày để cây quang hợp. Tránh trồng hoặc để cây dưới trời mưa lớn liên tục vì dễ gây úng rễ.
Cây có khả năng chịu hạn tương đối tốt, nhưng để cây xanh tốt và phát triển khỏe mạnh, cần tưới nước đều đặn, đảm bảo đất đủ ẩm nhưng không bị ngập úng. Kiểm tra độ ẩm đất trước khi tưới, chỉ tưới khi thấy mặt đất se khô. Tránh để đất quá khô hoặc quá ẩm ướt.
Sâu bệnh
Cây mai hồng ngọc tương đối ít bị sâu bệnh. Tuy nhiên, cần lưu ý đến các loại rệp, phổ biến nhất là rệp sáp và rệp muội, thường tấn công phần lá và cành non, hút dinh dưỡng làm cây suy yếu. Để phòng ngừa, nên cắt tỉa bớt cành già, tạo độ thông thoáng cho cây. Nếu phát hiện rệp, có thể dùng biện pháp thủ công (lau sạch) hoặc phun thuốc trừ sâu hữu cơ/sinh học phù hợp.
Cắt tỉa và tạo dáng bonsai
Cắt tỉa định kỳ giúp cây mai hồng ngọc giữ được dáng thế mong muốn và kích thích cây ra hoa, đậu quả nhiều hơn. Đây là công đoạn quan trọng để tạo nên những cây bonsai đẹp. Thân cây dẻo, dễ uốn nên người chơi có thể thỏa sức sáng tạo với nhiều dáng thế khác nhau như dáng thác đổ, dáng trực, dáng hoành,…
Đối với bonsai mai hồng ngọc, bộ rễ nổi cũng là yếu tố được chú trọng. Người chơi thường tạo tác bộ rễ thành các dáng quái, ôm đá, hoặc để rễ buông rủ tự nhiên, góp phần làm tăng giá trị thẩm mỹ và kinh tế cho cây. Sự kết hợp giữa dáng thân, tán lá, hoa, quả và bộ rễ độc đáo tạo nên sức hút đặc biệt cho cây mai hồng ngọc bonsai.
Tổng kết
Với những ưu điểm nổi bật như vẻ đẹp nhỏ xinh, dễ tạo dáng bonsai, khả năng ra hoa và đậu quả quanh năm (nếu chăm sóc tốt), cùng giá trị dinh dưỡng và kinh tế đáng kể, cây mai hồng ngọc (hồng ngọc mai) xứng đáng là một lựa chọn tuyệt vời cho những người yêu cây cảnh. Đặc biệt, nếu không gian sân vườn hạn chế, một chậu mai hồng ngọc nhỏ xinh sẽ là giải pháp thay thế hoàn hảo cho cây sơ ri lớn, mang đến cả hoa, quả và vẻ đẹp trang trí độc đáo. Đây thực sự là loài cây cảnh mang nhiều giá trị và rất đáng để tìm hiểu, trồng và chăm sóc.
Nguồn tham khảo: Moc Nhien Farm