Cây Ngũ Gia Bì: Đặc Điểm, Tác Dụng Và Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Sử Dụng

Cây ngũ gia bì, còn được gọi là xuyên gia bì, là một loại cây cảnh quen thuộc và được nhiều người yêu thích tại Việt Nam. Không chỉ mang vẻ đẹp xanh tốt quanh năm, ngũ gia bì còn nổi tiếng trong y học cổ truyền với nhiều công dụng hỗ trợ sức khỏe, đặc biệt là đối với các vấn đề về xương khớp. Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá chi tiết về đặc điểm, những tác dụng tuyệt vời và các lưu ý cần thiết khi sử dụng loại cây này.

Đặc Điểm Nhận Dạng Cây Ngũ Gia Bì

Ngũ gia bì thuộc nhóm cây bụi thân gỗ, có thể đạt chiều cao từ 1 đến 7 mét khi trưởng thành. Cây phân nhiều cành nhánh, thân thường có gai mềm. Lá ngũ gia bì là dạng lá kép chân chim, mọc so le, hình dáng bầu dục hoặc thuôn dài, bề mặt lá bóng mượt với màu xanh thẫm. Hoa của cây nhỏ, màu trắng lục nhạt, mọc thành chùm ở đầu cành với cuống dài khoảng 4cm. Quả có hình cầu dẹt, mọng, chuyển sang màu đen khi chín và chứa 2 hạt bên trong. Một ưu điểm nổi bật của ngũ gia bì là khả năng giữ màu xanh tươi tốt quanh năm, kể cả khi được trồng trong nhà hoặc nơi thiếu sáng, tương tự như cách chăm sóc một số loại cây cảnh khác như [cây cau nhật].

Ngũ gia bì có nhiều chủng loại khác nhau, phù hợp với mục đích sử dụng đa dạng:

• Ngũ gia bì gai: Thường được dùng làm thuốc, thân cây có nhiều gai mềm.
• Ngũ gia bì cẩm thạch: Được trồng phổ biến làm cây cảnh nhờ lá có nhiều màu sắc lạ mắt, tạo điểm nhấn cho không gian sống. Giống như [đinh lăng cẩm thạch], loại này thiên về giá trị thẩm mỹ.
• Ngũ gia bì hương (Tế trụ gia bì): Là loại cây bụi thân cao, được xem là khá quý hiếm, có giá trị đặc biệt.

Cây ngũ gia bì được trồng trong chậu làm cây cảnh nội thất

Những Tác Dụng Tuyệt Vời Của Cây Ngũ Gia Bì Với Sức Khỏe

Trong y học cổ truyền, ngũ gia bì đã được sử dụng từ lâu đời như một vị thuốc quý mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe:

Hỗ Trợ Điều Trị Bệnh Xương Khớp

Đây là công dụng nổi bật nhất của ngũ gia bì. Theo Đông y, ngũ gia bì có vị đắng, tính ôn, cay, giúp mạnh gân cốt, hỗ trợ điều trị các bệnh lý về phong thấp, gân xương, đau nhức xương khớp. Các hoạt chất trong cây giúp làm mềm cơ, thư giãn cơ bắp, từ đó làm giảm đáng kể những cơn đau do bệnh xương khớp gây ra.

Giảm Mệt Mỏi, Tăng Sức Bền

Các thành phần trong ngũ gia bì được cho là có tác dụng điều hòa số lượng hồng cầu, bạch cầu và ổn định huyết áp. Nhờ đó, cây giúp giảm cảm giác [mệt mỏi], tăng khả năng chịu đựng của cơ thể, đặc biệt hữu ích cho những người làm việc trong điều kiện khắc nghiệt hoặc môi trường thiếu oxy.

Vị Thuốc An Thần Tự Nhiên

Ngũ gia bì chứa các hoạt chất giúp cân bằng quá trình ức chế và hưng phấn của hệ thần kinh trung ương. Điều này mang lại tác dụng an thần, giúp người dùng cảm thấy thư thái, giảm căng thẳng và hỗ trợ giấc ngủ ngon hơn.

Rễ và lá cây ngũ gia bì – bộ phận dùng làm thuốc đông y

Tăng Cường Hệ Miễn Dịch

Các nghiên cứu chỉ ra rằng một số thành phần trong ngũ gia bì có khả năng kích thích cơ thể tăng sản xuất kháng thể chống lại vi khuẩn và virus gây bệnh, đồng thời có tác dụng kháng viêm. Nhờ đó, ngũ gia bì được xem là một bài thuốc Đông y hỗ trợ tăng cường sức đề kháng, đặc biệt hiệu quả trong việc đối phó với các tình trạng viêm cấp và mãn tính.

Đuổi Muỗi Và Thanh Lọc Không Khí

Ngoài công dụng làm thuốc, ngũ gia bì còn rất được ưa chuộng làm cây cảnh nội thất nhờ khả năng xua đuổi muỗi hiệu quả. Nghiên cứu và thực tế đã kiểm chứng công dụng này. Bên cạnh đó, cây ngũ gia bì còn có khả năng thanh lọc không khí, hấp thụ các khí độc hại như Formaldehyd, giúp cải thiện chất lượng không gian sống, tương tự như một số loại cây lá xanh khác như [cây địa lan].

Cây ngũ gia bì giúp thanh lọc không khí trong nhà

Các Bài Thuốc Dân Gian Thường Dùng Từ Cây Ngũ Gia Bì

Trong y học dân tộc, ngũ gia bì là thành phần phổ biến trong nhiều bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh, chủ yếu là các vấn đề về xương khớp:

Bài Thuốc Ngâm Rượu Hỗ Trợ Giảm Đau Nhức Xương Khớp

Ngũ gia bì thái mỏng, sao vàng, ngâm với rượu trắng (khoảng 30 độ) theo tỷ lệ 100g ngũ gia bì khô với 1 lít rượu. Sau 10-15 ngày ngâm, có thể dùng khoảng 30ml mỗi ngày vào buổi tối trước khi ngủ. Bài thuốc này được cho là giúp giảm các triệu chứng đau nhức xương khớp, đau lưng, mỏi gối, đồng thời có tác dụng an thần, giúp ngủ ngon.

Bài Thuốc Hỗ Trợ Chữa Run Tay

Kết hợp ngũ gia bì với các vị thuốc khác như ngưu tất, thạch hộc, nhục quế, gừng. Sắc lấy nước uống hàng ngày. Kiên trì sử dụng bài thuốc này có thể giúp điều hòa khí huyết, giảm các vấn đề về xương khớp, thư giãn cơ và cải thiện triệu chứng [run tay] không kiểm soát.

Bài Thuốc Hỗ Trợ Giảm Sưng Đau Khớp Kéo Dài

Sử dụng ngũ gia bì kết hợp với trinh nữ, bưởi bung, tục đoạn, lá ngải cứu, cát căn. Sắc lấy nước uống 2 lần mỗi ngày cho đến khi các triệu chứng sưng đau thuyên giảm.

Bài Thuốc Mạnh Gân Cốt, Hỗ Trợ Chữa Yếu Xương

Kết hợp ngũ gia bì với mộc qua và ngưu tất. Có thể sắc lấy nước uống hoặc sao khô tán bột rồi pha với rượu loãng uống hàng ngày. Bài thuốc này thường được dùng cho những trường hợp bị yếu xương, liệt dương hoặc muốn bồi bổ gân cốt. Thậm chí, nó còn được áp dụng trong dân gian cho trẻ nhỏ chậm biết đi.

Bài Thuốc Hỗ Trợ Điều Trị Gout

Phối hợp ngũ gia bì cùng với các vị thuốc như trinh nữ, ngưu tất nam, tục đoạn, bồ công anh, cà gai leo, tất bát, cát căn, đơn hoa, quế, kinh giới, và các vị khác tùy theo chỉ định. Sắc uống mỗi ngày 1 thang cho đến khi sức khỏe ổn định hơn.

Ngũ gia bì là thành phần trong nhiều bài thuốc đông y

Những Điều Cần Lưu Ý Khi Sử Dụng Cây Ngũ Gia Bì Làm Thuốc

Mặc dù ngũ gia bì mang lại nhiều lợi ích và được coi là an toàn, việc sử dụng như một vị thuốc cần tuân thủ một số nguyên tắc quan trọng:

• Đối tượng kiêng kỵ: Không sử dụng ngũ gia bì cho những người có cơ địa âm hư, nóng trong, bốc hỏa. Do ngũ gia bì có tính ôn, cay, việc dùng trong trường hợp này có thể làm nặng thêm tình trạng bệnh.
• Tương tác thuốc: Tuyệt đối không sử dụng các bài thuốc từ ngũ gia bì cùng lúc với thuốc Tây y hoặc các loại thực phẩm chức năng khác mà chưa có sự tư vấn của chuyên gia. Việc kết hợp không đúng cách có thể gây phản tác dụng hoặc tương tác thuốc nguy hiểm.
• Theo dõi phản ứng cơ thể: Trong quá trình sử dụng, nếu nhận thấy bất kỳ biểu hiện bất thường nào, cần ngưng dùng ngay lập tức và tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc Đông y nếu cần.
• Cần sự hướng dẫn chuyên môn: Ngũ gia bì không chứa độc tính, tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn, việc sử dụng cây ngũ gia bì làm thuốc nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của người có kinh nghiệm, thầy thuốc hoặc bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền.

Cây ngũ gia bì là một loại cây đa năng, vừa là cây cảnh làm đẹp và thanh lọc không khí, vừa là vị thuốc quý trong y học cổ truyền với nhiều công dụng hỗ trợ sức khỏe, đặc biệt là giảm đau xương khớp. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi ích và tránh rủi ro, việc sử dụng, nhất là với mục đích chữa bệnh, luôn cần sự tìm hiểu kỹ lưỡng và tư vấn từ các chuyên gia y tế.

Nguồn tham khảo: Medlatec