Hoa Mào Gà đỏ, một loài hoa quen thuộc với sắc đỏ nhung tươi tắn, không chỉ làm đẹp cho cảnh quan mà còn là một dược liệu quý trong y học cổ truyền. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về đặc điểm, công dụng chữa bệnh và những lưu ý khi sử dụng hoa mào gà đỏ.
Cây hoa mào gà đỏ rất dễ trồng và không tốn công chăm sóc
Cây hoa mào gà đỏ dễ trồng và ít tốn công chăm sóc
Hoa mào gà là loài thực vật thuộc họ dền, thân mềm, cho hoa đẹp với nhiều màu sắc khác nhau. Tại Việt Nam, phổ biến nhất là hai màu trắng và đỏ. Hoa mào gà đỏ còn được gọi là kê quan hoa, bông mào gà đỏ. Đây là cây sống lâu năm, cành nhẵn bóng, thân cứng, lá nhọn và dài, cuống và phiến lá hình trứng. Cây ưa sáng, dễ trồng và không đòi hỏi nhiều công chăm sóc, cũng như không cần bón nhiều phân. Hoa có màu đỏ nhung hoặc đỏ tươi, khá cứng, cánh hoa uốn lượn như mào gà. Hầu hết các bông hoa đều không có cuống hoặc cuống rất ngắn. Quả hình cầu hoặc trứng, chứa khoảng 8 – 10 hạt màu đen, bóng. Cây ra hoa vào khoảng tháng 7 – 9 và cho quả vào khoảng tháng 9 – 11. Với vẻ đẹp nổi bật, hoa mào gà đỏ thường được trồng làm cảnh trong nhà và các công trình đô thị. Cây phát triển tốt nhất trong điều kiện khí hậu nhiều ánh sáng và môi trường nóng ẩm.
Dược liệu hoa mào gà đỏ
Thu hái và sơ chế
Hạt, mầm non và cẫm hoa mào gà đỏ đều được dùng làm dược liệu. Cẫm hoa được thu hoạch bằng cách cắt đem về phơi hoặc sấy khô. Hạt thường thu hoạch vào khoảng tháng 9 – 10 khi hạt chín. Hoa sau khi cắt về hơi se thì được đập tách lấy hạt, sau đó phơi lại lần nữa đến khi thật khô thì bảo quản nơi khô ráo để dùng quanh năm. Mầm non có thể thu hái quanh năm để sử dụng.
Thành phần hóa học
Hoa mào gà đỏ chứa anthocyanin, betanin; hạt hoa chứa chất béo.
Hầu hết mọi bộ phận của hoa mào gà đỏ đều có thể dùng làm dược liệu
Hầu hết các bộ phận của hoa mào gà đỏ đều có thể dùng làm dược liệu
Công dụng chữa bệnh của hoa mào gà đỏ
Theo y học cổ truyền, hoa mào gà đỏ có tính mát, vị ngọt, công dụng lương huyết chỉ huyết, thanh nhiệt trừ thấp, thích hợp để chữa các chứng bệnh như xích bạch ly, trĩ xuất huyết, thổ huyết, khạc huyết, ty nục, huyết lâm, băng lậu, đới hạ, đái đường chấp, di tinh,…
Y học hiện đại cũng tìm thấy trong hoa mào gà đỏ: chất béo, chất đạm, pantothenic, acid folic cùng hàng loạt vitamin nhóm B, C, E, D, K; lysine cùng các loại acid amin tryptophan; 50 loại men thiên nhiên; 12 nguyên tố vi lượng. Hàm lượng protein trong hoa mào gà đỏ cao đến 73% nên có thể xem đây là thực phẩm rất bổ dưỡng.
Bài thuốc chữa bệnh từ hoa mào gà đỏ
Một số bài thuốc từ hoa mào gà đỏ được sử dụng trong dân gian:
- Trị cao huyết áp: 3 – 4 bông hoa mào gà đỏ, 10 quả hồng táo sắc lấy nước uống trong ngày.
- Trị thổ huyết: Cả cây hoa mào gà đỏ với lượng vừa đủ sắc lấy nước uống.
- Trị khạc huyết: 24g hoa mào gà đỏ, 30g rễ cỏ tranh sắc uống.
- Trị bệnh lỵ do amip hoặc trực khuẩn: Hoa mào gà đỏ sắc với rượu để uống.
- Trị bệnh trĩ chảy máu: Hoa mào gà đỏ và phòng phong lượng lấy một lượng bằng nhau đem sấy khô rồi tán bột và vê thành viên có kích thước như hạt ngô, mỗi ngày uống 70 viên với nước cơm vào lúc đói.
- Trị tiểu ra máu, tiểu buốt: 15g hoa mào gà đỏ đem sắc uống.
- Trị đại tiện ra máu: Sao cháy hoa mào gà đỏ rồi tán thành bột, mỗi ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần uống 6 – 9g.
- Trị nổi mề đay: Cả cây hoa mào gà đỏ vừa sắc uống vừa ngâm rửa.
- Trị nhọt độc ở gáy: Lấy một lượng bằng nhau gồm hoa mào gà đỏ còn tươi, liên tảo thảo tươi và nhất điểm hồng tươi đem rửa sạch rồi giã nát sau đó thêm vào ít đường đỏ và đắp trực tiếp lên tổn thương.
- Trị lở loét: 3g hoa mào gà, 3g ngũ bội tử, một ít băng phiến đem tán bột rồi trộn cùng mật lợn để bôi lên vùng da bị lở loét.
- Trị máu kinh ra nhiều: Lấy một lượng vừa đủ hoa mào gà đem sấy khô sau đó tán bột để uống cùng chút rượu vào lúc đói, mỗi lần 6g.
- Trị bế kinh: Hầm 24g hoa mào gà tươi với 60g thịt nạc sao cho nhừ rồi lấy ra chia thành nhiều bữa ăn trong ngày.
- Trị kinh nguyệt không đều: Lấy 9g hoa mào gà đỏ với 9g hoa mào gà trắng sắc uống.
- Trị ra khí hư có màu đỏ: Dùng hoa mào gà đỏ đem sấy khô rồi tán thành bột để uống vào buổi sáng sớm khi bụng còn đói, mỗi ngày 9g.
- Trị băng lậu (ra máu âm đạo bất thường): Lấy một lượng bằng nhau gồm trắc bá diệp và hoa mào gà đỏ đem sao cháy rồi tán thành bột, mỗi lần uống 6g, uống 3 lần/ngày.
Hoa mào gà đỏ có thể trị trĩ ra máu hiệu quả
Lưu ý khi sử dụng hoa mào gà đỏ
Mặc dù hoa mào gà đỏ mang lại nhiều công dụng chữa bệnh khác nhau nhưng:
- Người bị u xơ, béo phì không nên dùng.
- Người ăn không tiêu, khả năng tiêu hóa kém, hay bị chân tay lạnh nên dùng hoa mào gà đỏ, không dùng hoa mào gà trắng vì dược liệu có tính nê trệ dễ làm trầm trọng các triệu chứng bệnh.
Ngoài công dụng làm dược liệu, hoa mào gà đỏ còn có thể chế biến thành món ăn trong bữa ăn hàng ngày bằng cách nấu canh thịt băm, xào cùng tôm, xào cùng thịt vịt,… Những món ăn này được nhiều người yêu thích và còn giúp cơ thể được giải nhiệt, ngừa táo bón và kích thích tiêu hóa.