Cây Si, hay còn gọi là cây Gừa hoặc cây Cửa (danh pháp khoa học: Ficus microcarpa L), là một loài thực vật phổ biến tại nhiều vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Loài cây này không chỉ nổi bật với tán lá xanh quanh năm mà còn có nhiều đặc điểm riêng biệt ở các bộ phận khác, mang lại nhiều giá trị. Tìm hiểu về cây si, đặc biệt là đặc điểm của Lá Cây Si, giúp chúng ta nhận biết và hiểu rõ hơn về loại cây cảnh quen thuộc này. Cùng khám phá những thông tin chi tiết về cây si, từ tên gọi đến các đặc điểm tự nhiên và phân bố, góp phần làm rõ tác dụng tuyệt vời của cây cảnh trong đời sống.
Cây Si là loại cây thân gỗ thường xanh, có thể đạt chiều cao lên tới 30 mét, tạo nên tán lá rộng hình tròn hoặc dẹt. Cây chứa nhựa mủ đặc trưng.
Rễ cây si rất phát triển, đặc biệt là hệ thống rễ trên không mọc từ cành và rủ xuống. Những rễ mảnh mai ban đầu này dần dày lên và biến thành rễ trụ vững chắc, góp phần vào sự phát triển tốt nhất và khả năng bám trụ của cây.
Hình ảnh hệ rễ phụ phát triển của cây si
Điểm đặc trưng của lá cây si là mọc đối xứng trên cành, với nhiều lông mịn. Lá có màu xanh bóng đậm ở mặt trên và thường có lông tơ hẹp ở gốc cuống. Phiến lá có đầu hơi nhọn, cuống lá ngắn. Kích thước lá si thường dao động từ 5 đến 10 cm chiều dài và 2 đến 6 cm chiều rộng. So với lá của một số loại cây cảnh khác như cây thạch thảo, lá si có cấu trúc và màu sắc đậm hơn, tạo nên vẻ ngoài xanh tốt đặc trưng.
Hình ảnh lá cây si màu xanh bóng
Vỏ cây si có màu xám đen hoặc nâu, bề mặt sần sùi, lớp vỏ mỏng và dính chặt vào mô bên trong. Lớp vỏ phía trong thường có màu sáng hơn và kết cấu dạng sợi.
Hoa si rất nhỏ, đơn tính, mọc thành nhiều bông và được bao bọc kín đáo bên trong quả giả (gọi là quả si). Cả hoa đực và hoa cái đều không có cuống.
Quả si mọc thành từng cặp ngay tại nách lá, không có cuống. Quả có hình cầu hơi lõm ở đỉnh, khi chín chuyển sang màu hơi vàng hoặc đỏ sẫm. Quả si chín là nguồn thức ăn yêu thích của nhiều loài động vật ăn quả như chim, dơi, động vật gặm nhấm, sóc và khỉ đuôi dài, giúp phát tán hạt giống.
Cây si phân bố rộng rãi ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, nguồn gốc từ Ấn Độ. Loài cây này thường được tìm thấy ở ven đường, trong công viên, sân vườn và các khu rừng ở độ cao thấp đến trung bình (dưới 1.500 mét). Vùng phân bố bao gồm Ấn Độ (Quần đảo Andaman và Nicobar, Arunachal Pradesh, Assam, Manipur, Meghalaya, Mizoram, vùng bán đảo, Punjab, Rajasthan, Sikkim), Úc, Bhutan, Trung Quốc, Đông Dương, Nhật Bản, Malesia, Nepal, Sri Lanka và Đài Loan. Cùng với cây cau nhật và nhiều loài khác, cây si góp phần làm phong phú hệ thực vật cảnh quan ở nhiều quốc gia.
Việc thu hái và sơ chế rễ cùng nhựa cây si có thể được thực hiện quanh năm. Đối với rễ phụ, sau khi thu hái cần rửa sạch và sao cho vàng thơm. Tùy mục đích sử dụng, rễ có thể được ngâm rượu hoặc sắc nước uống. Nhựa cây được thu hái bằng cách chích vào thân cây và thường được dùng trực tiếp bằng cách hòa với rượu, tương tự như cách người ta sử dụng các bộ phận của cây ngũ da bì trong y học dân gian.
Bộ phận được sử dụng từ cây si bao gồm nhựa chích từ toàn thân, lá, và rễ phụ. Mỗi bộ phận này có thể được dùng cho nhiều mục đích khác nhau, từ trang trí, cảnh quan đến y học cổ truyền (tùy theo nghiên cứu và hướng dẫn cụ thể).
Tóm lại, cây si là một loài cây thân gỗ đặc trưng với hệ rễ phụ phát triển, lá xanh bóng mọc đối, hoa nhỏ ẩn trong quả và khả năng phân bố rộng khắp các vùng nhiệt đới. Đặc điểm lá cây si cùng các bộ phận khác giúp nhận diện và hiểu rõ hơn về giá trị của loại cây quen thuộc này trong tự nhiên và đời sống con người.