Tần Dày Lá: Thảo Dược Quen Thuộc Với Nhiều Công Dụng Tuyệt Vời Cho Sức Khỏe

Cây Tần Dày Lá, hay còn gọi là húng chanh, là một loại cây thân thuộc trong nhiều gia đình Việt, không chỉ được dùng làm rau gia vị mà còn nổi tiếng là một vị thuốc dân gian quý giá. Với nhiều công dụng trong việc hỗ trợ điều trị các chứng bệnh thường gặp như ho, cảm cúm, sốt nhẹ, tần dày lá đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ và ngày càng được khoa học hiện đại nghiên cứu, chứng minh thêm nhiều lợi ích khác đối với sức khỏe con người.

Tần Dày Lá Là Cây Gì?

Tần dày lá có tên khoa học là Plectranthus Amboinicus. Ở Việt Nam, cây còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như húng chanh, lá tần dày, dương tử tô, rau thơm lông hay rau thơm lùn. Cây thuộc họ Bạc hà (Lamiaceae), có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới và cận nhiệt ấm áp của châu Phi, châu Á và châu Úc. Ngày nay, tần dày lá được trồng phổ biến ở nhiều quốc gia nhiệt đới như Ấn Độ, Trung Quốc, Malaysia, và đặc biệt là Việt Nam, với mục đích làm thuốc, gia vị và cả cây cảnh.

Cây tần dày lá có thể được trồng trong chậu, thùng xốp hoặc trên đất vườn. Cây sinh trưởng tốt ở nhiều môi trường, đặc biệt ưa đất màu mỡ, dễ thoát nước và có bóng râm. Cây phát triển mạnh vào mùa hè và mùa thu. Thân cây tần dày lá mọng nước, cao khoảng 25-100cm, thường có lông ngắn bao quanh khi còn non. Phần thân già hơn sẽ hóa gỗ và nhẵn. Cây có mùi hăng nhẹ đặc trưng.

Lá tần dày hình bầu dục, cứng cáp, viền có khía răng tròn và thường mọc đối xứng. Bề mặt lá có nhiều lông mịn, khi vò nhẹ tỏa ra mùi thơm dịu, mang lại cảm giác sảng khoái. Nhiều người yêu thích trồng tần dày lá không chỉ vì công dụng mà còn vì vẻ xanh mướt và mùi thơm dễ chịu của nó, có thể được coi là một trong những cây để văn phòng hoặc trang trí nhà cửa tuyệt vời.

Công Dụng Tuyệt Vời Của Tần Dày Lá Đối Với Sức Khỏe

Theo y học cổ truyền, tần dày lá có mùi thơm, vị hơi chua the, tính ấm, quy vào kinh Phế. Cây có công dụng giải cảm, khu phong tà, trục hàn, sát khuẩn, tiêu đàm, giải độc… y học hiện đại cũng đã phân tích và tìm thấy trong tần dày lá nhiều hợp chất thực vật quý giá như monoterpenoids, diterpenoids, flavonoids, phenolics… Những hợp chất này mang lại nhiều đặc tính dược lý như kháng khuẩn, chống viêm, giảm đau, chống oxy hóa, thậm chí có tiềm năng hỗ trợ chống tế bào ung thư.

1. Hỗ Trợ Giảm Ho, Viêm Họng

Tần dày lá thường được ví như “cây thuốc ho” bởi khả năng hỗ trợ điều trị ho, viêm họng và giảm cảm giác đau rát cổ họng hiệu quả. Hoạt chất trong lá tần dày lá được xem như một loại kháng sinh tự nhiên, giúp sát khuẩn tốt, làm loãng và loại bỏ chất nhầy, đờm, cũng như giảm thiểu tác nhân gây viêm nhiễm vùng họng.

Cách dùng tần dày lá trị ho đơn giản như sau:

• Thái nhỏ lá tần dày lá tươi đã rửa sạch.
• Cho vào bát cùng một ít đường phèn.
• Đem chưng cách thủy cho đến khi đường phèn tan hết và lá mềm nhừ.
• Chắt lấy nước uống từ từ. Phần bã lá có thể ăn hoặc ngậm nuốt nước cốt.

Sử dụng mỗi ngày 1 lần, kiên trì 3-5 ngày để cảm nhận sự cải thiện.

2. Giúp Hạ Sốt Hiệu Quả

Khi thời tiết thay đổi đột ngột hoặc bị cảm nắng nhẹ, tần dày lá có thể là lựa chọn hữu hiệu giúp hỗ trợ hạ sốt nhanh chóng. Tác dụng của lá tần dày lá còn giúp cơ thể ra mồ hôi, từ đó loại bỏ độc tố qua da và thúc đẩy quá trình hồi phục.

Bài thuốc hạ sốt từ tần dày lá:

• Giã nát một ít lá tần dày lá tươi cùng một chút muối và một ít nước sôi để nguội.
• Vắt lấy nước uống.
• Dùng phần bã lá thoa nhẹ nhàng khắp cơ thể.

Lưu ý quan trọng: Phương pháp này chỉ phù hợp với các trường hợp sốt nhẹ do cảm nắng. Nếu sử dụng sau 1 ngày không hiệu quả hoặc bị sốt cao, cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị đúng cách, không nên chỉ dựa vào các phương pháp dân gian trong trường hợp này để tránh rủi ro không đáng có.

3. Giảm Căng Thẳng, Lo Âu Nhẹ

Nhiều người thắc mắc ngoài công dụng trị ho, hạ sốt, tần dày lá còn tác dụng gì nữa? Một số hợp chất hữu cơ và khoáng chất trong lá tần dày lá được cho là có tác dụng an thần nhẹ. Bạn có thể hãm lá tần dày lá như trà để uống, giúp giảm cảm giác lo lắng, bồn chồn, căng thẳng, từ đó mang lại sự thư giãn và hỗ trợ giấc ngủ ngon hơn.

4. Hỗ Trợ Cải Thiện Vấn Đề Da

Một trong những lợi ích khác của tần dày lá là khả năng hỗ trợ tái tạo và làm dịu da. Cây tần dày lá có thể được dùng để làm dịu các vết côn trùng cắn hoặc hỗ trợ cải thiện một số tình trạng da liễu như bệnh chàm, vẩy nến. Các hợp chất chống viêm có trong lá tần dày lá giúp nhanh chóng làm giảm mẩn đỏ, sưng tấy, đồng thời giảm ngứa và kích ứng hiệu quả.

5. Tiềm Năng Phòng Ngừa Ung Thư

Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng thân cây tần dày lá rất giàu chất chống oxy hóa và có khả năng trung hòa các gốc tự do gây hại. Chiết xuất từ loại cây này được ghi nhận là có thể giúp ức chế sự tăng sinh của một số loại tế bào ung thư. Mặc dù cần thêm nhiều nghiên cứu chuyên sâu, đây là một hướng đi đầy hứa hẹn về tiềm năng dược lý của tần dày lá.

6. Giảm Triệu Chứng Rối Loạn Tiêu Hóa

Từ xa xưa, cây tần dày lá (húng chanh) đã được dùng để hỗ trợ điều trị chứng đầy hơi, khó tiêu và làm giảm các triệu chứng khó chịu của hội chứng ruột kích thích. Hãm lá tần dày lá uống như nước trà là một phương pháp truyền thống để tận dụng lợi ích này cho hệ tiêu hóa.

7. Giảm Đau Bụng Kinh và Tăng Lượng Sữa Mẹ

Bạn có thể ngạc nhiên khi biết rằng tần dày lá còn có công dụng giúp làm dịu các cơn đau bụng kinh ở phụ nữ. Bên cạnh đó, ở một số vùng tại Ấn Độ và Indonesia, người dân vẫn sử dụng nước sắc từ cây tần dày lá cho các bà mẹ sau sinh uống với niềm tin rằng nó giúp tăng cường lượng sữa mẹ.

8. Hỗ Trợ Giảm Viêm Khớp

Hàm lượng axit béo omega-6 có trong lá cây húng chanh được cho là có thể giúp giảm chứng viêm khớp. Loại lá này cũng có thể được khuyến khích tiêu thụ để góp phần ngăn ngừa loãng xương, đặc biệt hữu ích cho các vận động viên hoặc người lớn tuổi.

Lưu Ý Khi Sử Dụng Tần Dày Lá

Tần dày lá không chỉ là rau gia vị thân thuộc mà còn là lá thuốc phổ biến với người Việt. Tuy nhiên, khi sử dụng tần dày lá, cần lưu ý một số điểm sau:

• Người bị dị ứng hoặc quá mẫn cảm với các thành phần của tần dày lá không nên sử dụng.
• Người có làn da nhạy cảm có thể bị kích ứng nhẹ bởi những lông tơ nhỏ trên bề mặt lá cây khi tiếp xúc trực tiếp.
• Phụ nữ mang thai và đang cho con bú cần thận trọng và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi sử dụng tần dày lá với mục đích trị bệnh.

Gợi Ý Món Ăn Ngon Từ Tần Dày Lá

Ngoài các lợi ích chữa bệnh, lá tần dày lá còn được sử dụng nhiều trong nấu nướng nhờ mùi thơm đặc trưng. Lá tần dày thường được dùng làm phụ gia, gia vị hoặc tạo hương thơm cho các món thịt, cá, hoặc nấu canh.

1. Tần Dày Lá Tẩm Bột Chiên Giòn

Đây là món ăn vặt hoặc món khai vị khá lạ miệng và hấp dẫn.

Chuẩn bị:

• Lá tần dày lá tươi, rửa sạch, để ráo.
• Dầu ăn đủ chiên ngập dầu.
• Bột chiên giòn và nước.
• Sốt chấm tùy thích (tương ớt, tương cà, mayonnaise).

Cách làm:

• Hòa bột chiên giòn với nước theo tỷ lệ ghi trên bao bì hoặc khoảng 150g bột với 150ml nước, khuấy đều cho bột sánh mịn. Gia giảm lượng nước để bột không quá loãng hoặc quá đặc.
• Đun nóng dầu ăn trong chảo.
• Nhúng từng lá tần dày lá vào hỗn hợp bột sao cho bột áo đều cả lá.
• Cho lá đã tẩm bột vào chảo dầu nóng, chiên ngập dầu đến khi lớp bột bên ngoài vàng giòn thì vớt ra, để ráo dầu.
• Lá tần dày chiên giòn có thể chấm cùng sốt tương ớt, tương cà hoặc mayonnaise theo sở thích.

2. Thịt Bò Xào Tần Dày Lá

Sự kết hợp giữa thịt bò mềm ngọt và mùi thơm đặc trưng của tần dày lá tạo nên một món ăn hấp dẫn.

Chuẩn bị:

• Lá húng chanh (tần dày lá), rửa sạch, để ráo, thái nhỏ tùy thích.
• Thịt bò thăn hoặc phi lê, thái mỏng. Ướp thịt bò với chút bột nêm, tỏi băm, và một ít dầu ăn cho mềm.
• Dầu ăn, gia vị (nước mắm, hạt nêm…).

Cách làm:

• Bắc chảo lên bếp, cho dầu ăn vào đun nóng. Phi thơm tỏi băm.
• Cho thịt bò đã ướp vào chảo, xào nhanh tay trên lửa lớn cho thịt bò vừa chín tới.
• Thêm tần dày lá đã thái vào, đảo đều khoảng 15-30 giây cho lá vừa chín mềm và dậy mùi thơm.
• Nêm nếm lại gia vị cho vừa ăn rồi tắt bếp ngay. Tránh xào tần dày lá quá lâu sẽ làm mất mùi thơm và dưỡng chất.

3. Canh Chua Nêm Tần Dày Lá

Món canh chua truyền thống được biến tấu thêm hương vị độc đáo từ tần dày lá.

Chuẩn bị:

• 300g thịt gà (có thể dùng thịt lợn hoặc cá tùy thích).
• 1 cành tần dày lá (húng chanh).
• 150g bông so đũa (hoặc các loại rau nêm canh chua khác).
• 2 quả cà chua.
• 1 vắt me chín.
• Ngò gai (mùi tàu), ớt tươi, tỏi băm.
• Gia vị: Nước mắm, đường, hạt nêm, dầu ăn.

Cách làm:

• Thịt gà rửa sạch, chặt miếng vừa ăn, ướp với khoảng 1.5 thìa cà phê hạt nêm, để thấm 15 phút.
• Bông so đũa bỏ nhụy để không bị đắng, rửa sạch.
• Cà chua rửa sạch, thái múi cau.
• Húng chanh và ngò gai thái nhuyễn, ớt thái sợi.
• Me chín cho vào bát, đổ nước nóng vào dầm nát rồi lọc lấy nước cốt me, bỏ bã.
• Cho nồi lên bếp, đun nóng dầu ăn, phi thơm tỏi băm rồi cho thịt gà vào xào săn lại.
• Đổ lượng nước vừa đủ dùng vào nồi, đun sôi và nấu cho thịt gà chín mềm.
• Cho nước cốt me vào nồi canh. Nêm nếm gia vị với đường, hạt nêm, nước mắm sao cho vị chua ngọt vừa ăn.
• Thêm cà chua, tần dày lá và ngò gai vào nồi. Đun sôi nhẹ rồi tắt bếp.
• Cho bông so đũa vào nồi canh đang nóng (không cần đun sôi lại so đũa để giữ độ giòn và màu sắc đẹp). Thêm ớt thái sợi nếu thích ăn cay.
• Múc canh ra tô, dùng nóng.

Ngoài ra, tần dày lá còn có thể được sử dụng trong các món khác như canh tần dày lá nấu thịt bằm, canh tần dày lá nấu cá đồng, hoặc tần dày lá xào thịt heo, làm tăng thêm hương vị và dinh dưỡng cho bữa ăn gia đình. Tần dày lá không chỉ là một loại cây than tai trong góc vườn nhà mà còn là nguồn gia vị và dược liệu quý.

Hướng Dẫn Trồng Cây Tần Dày Lá Tại Nhà

Trồng cây tần dày lá tại nhà khá đơn giản và không đòi hỏi nhiều kỹ thuật phức tạp, giúp bạn luôn có sẵn thảo dược tươi khi cần. Bạn có thể trồng bằng cây con hoặc giâm cành. Khi giâm cành, nên chọn đoạn thân cây to khỏe, lá xanh tốt, không sâu bệnh. Tránh chọn cành quá non hoặc quá già vì cây sẽ khó phát triển hoặc bén rễ kém. Tần dày lá rất dễ sống, tương tự như cách trồng một số loại cây thân thảo khác như cây muồng anh đào hoặc cay ngo dong ở những nơi có khí hậu phù hợp.

Cây tần dày lá có thể trồng trong chậu, thùng xốp hoặc khoảng đất trống trong vườn. Điều quan trọng là đảm bảo đất trồng luôn đủ ẩm nhưng phải thoát nước tốt, vì tần dày lá không chịu được tình trạng ngập úng.

Nơi trồng cây cần có đủ ánh nắng mặt trời, ít nhất 4-5 tiếng mỗi ngày vì đây là loại cây ưa sáng.

Tần dày lá phát triển khá nhanh và có thể bắt đầu thu hoạch sau khoảng 1 tháng từ khi trồng. Khi thu hoạch, bạn có thể ngắt từng lá hoặc ngắt cả đoạn non phía đầu ngọn để sử dụng. Việc ngắt ngọn cũng giúp cây đẻ nhánh và phát triển bụi hơn. Đối với những người yêu thích cây cảnh, tần dày lá cũng có thể được tạo dáng hoặc trồng chung với các loại cây khác như cây lan quân tử trong khu vườn thảo dược.

Nguồn tham khảo: hellobacsi.com, marrybaby.vn