Với thân hình thuôn dài như tên lửa và bộ hàm sắc nhọn đặc trưng, loài cá được biết đến tại Việt Nam với nhiều tên gọi khác nhau, trong đó phổ biến nhất là Cá Phúc Lộc Thọ hoặc cá sấu hỏa tiễn, đang gây lo ngại nghiêm trọng. Ban đầu được nhập về để phục vụ nhu cầu chơi cá cảnh, loài sinh vật ngoại lai này đã và đang xâm nhập, phát triển mạnh mẽ trong môi trường tự nhiên tại nhiều địa phương, đe dọa hệ sinh thái bản địa.
Cá Phúc Lộc Thọ (tên khoa học Lepisosteus Oculatus Winchell, thuộc bộ cá mỏ dài) có nguồn gốc từ vùng nước ngọt ở Bắc Mỹ. Chúng nổi tiếng với khả năng săn mồi hung dữ, chủ yếu ăn thịt các loài thủy cầm, động vật nhỏ và thậm chí cả những con cá lớn khác. Theo ghi nhận của các chuyên gia, tính phàm ăn của cá Phúc Lộc Thọ không thua kém gì loài cá Piranha khét tiếng của Nam Mỹ. Trứng của loài cá này còn chứa độc tố, có thể gây ngộ độc chết người nếu động vật khác ăn phải. Việc bảo vệ cây xanh và hệ sinh thái tổng thể là cần thiết để duy trì sự cân bằng, đặc biệt khi xuất hiện các loài xâm hại như cá Phúc Lộc Thọ.
Loài cá này du nhập vào Việt Nam chủ yếu qua con đường không chính thức, được bán như một loại cá cảnh độc đáo. Giá của một cá thể dài trên 25cm dao động từ 120.000 đến 250.000 đồng. Tuy nhiên, do đặc tính hung dữ và kích thước có thể đạt lớn, nhiều người nuôi đã không kiểm soát được hoặc cố tình phóng sinh chúng ra các ao, hồ, sông, suối. Ở môi trường tự nhiên thuận lợi, với nguồn thức ăn dồi dào và ít thiên địch, cá Phúc Lộc Thọ phát triển rất nhanh. Việc nuôi cay thiet moc lan hay các loại cây cảnh khác thường ít gặp rủi ro môi trường nghiêm trọng như việc phóng sinh động vật ngoại lai nguy hiểm.
Thực tế đã ghi nhận nhiều trường hợp cá Phúc Lộc Thọ xuất hiện trong lưới hoặc mắc câu của ngư dân, gây xôn xao dư luận. Cuối năm 2012, tại Thủy Nguyên, Hải Phòng, một ngư dân đã bắt được một con cá có hình dáng kỳ lạ, mỏ dài, nhiều răng sắc nhọn, nặng gần bằng bắp chân. Dù đã bị đưa lên bờ, con cá vẫn quẫy mạnh và cắn nát vợt. Chỉ vài ngày trước đó, người dân xã Lương Hòa Lạc, Chợ Gạo, Tiền Giang, cũng đổ xô đến xem một con cá tương tự nặng hơn 6kg. Nhiều người cao tuổi ở Tiền Giang cho biết, đây là lần đầu tiên họ thấy loài cá này xuất hiện ở vùng sông nước vốn rất đa dạng về các loài tôm cá bản địa. Các loài cá bản địa như cá lóc hay cá chuối có hình dáng thân tương tự, nhưng bộ mỏ của cá Phúc Lộc Thọ lại giống cá sấu thu nhỏ, là điểm nhận dạng rõ rệt. Việc hiểu biết về đa dạng sinh học địa phương, bao gồm cả các loài cá và cây cho bóng mát ven sông, giúp nhận diện sự bất thường khi có loài ngoại lai xuất hiện.
Sự tràn lan của cá Phúc Lộc Thọ ra môi trường tự nhiên đang là mối đe dọa hiện hữu đối với đa dạng sinh học bản địa. Tính phàm ăn và khả năng sinh tồn tốt khiến chúng cạnh tranh thức ăn và tiêu diệt các loài cá, tôm, tép bản địa, làm suy giảm số lượng và chủng loại của chúng. Vấn đề này đặt ra yêu cầu cấp thiết về công tác quản lý và kiểm soát. Những người có ý định nuôi [đa tam phúc](https://monsteravietnam.com/da-tam phuc/) hoặc các loại cây mang ý nghĩa phong thủy thường tìm hiểu kỹ về cách chăm sóc, tương tự, việc nuôi các loài cá cảnh, nhất là cá ngoại lai, cũng cần sự hiểu biết và trách nhiệm cao.
Trước mối nguy từ các loài sinh vật ngoại lai xâm hại, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn từng dự thảo Nghị định quy định xử phạt hành chính đối với hành vi đưa, lưu giữ, nuôi trồng, làm lây lan hoặc phóng sinh các loài ngoại lai có nguy cơ xâm hại. Mức phạt có thể lên tới 100 triệu đồng và buộc tiêu hủy. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý chặt chẽ các loài nhập khẩu. Dù là cây vàng bạc hay các loại cá cảnh độc lạ, việc nhập khẩu và phân phối cần tuân thủ quy định pháp luật để tránh những hậu quả khôn lường cho môi trường.
Tính đến thời điểm những năm 2013 khi bài viết được ghi nhận, dù cá Phúc Lộc Thọ đã xuất hiện và gây hại, vẫn chưa có ý kiến chính thức hoặc đánh giá khoa học toàn diện từ các cơ quan quản lý hay các nhà khoa học về mức độ nguy hiểm và phương án xử lý đối với loài cá hung dữ này tại Việt Nam. Vấn đề cá Phúc Lộc Thọ vẫn cần được quan tâm và có biện pháp kiểm soát hiệu quả để bảo vệ hệ sinh thái nước ngọt của quốc gia.
(Tổng hợp từ các nguồn tin tức)